Bağımlılık kelime anlamı olarak kişinin herhangi bir maddeyi yoğun bir şekilde arzulamasına, kontrolünü kaybetmesine ve çok fazla çaba sarfetmesin anlamına gelmektedir. Sigara ve diğer tütün ürünlerine karşı bu bağımlılığın ortaya çıkması da sigara bağımlılığı olarak adlandırılmaktadır.
Sigaranın yapısında insan sağlığına zararlı olan birçok madde yer alsa da insanlarda sigara bağımlılığına yol açan etken madde nikotindir. Bu nikotin insanlarda sigara bağımlılığına yol açarak kişinin hem ruhen hem de bedenen çökmesine neden olur. Bu bağımlı kişilerde sosyal hayat oldukça olumsuz bir şekilde etkilenir ve yaşam tarzı kötüleşebilir.
Sigara bağımlılığı aynı zamanda tütün bağımlılığı şeklinde de ifade edilebilmektedir. Her yıl milyonlarca insan sigaranın kötü etkilerini fark etme ve bundan dolayı sigarayı bırakmak istemekte ve denemektedir. Lakin nikotine karşı yoğun arzu duymak sigara bırakmayı zorlaştırmakta ve kişinin en az 5-6 kere sigara bırakma eyleminde bulunmasına yol açmaktadır.
Nikotinin bağımlılık yapmasının temel nedeni beynin çeşitli bölgelerinde çeşitli sinirsel uyarıları aktifleştirmesidir. Sigara ve türevi ürünlerde bu madde beyindeki ödül sistemini aktifleştirir ve dopamin üretimini arttırarak kişide sigara bağımlılığına yol açar. Bu da zamanla kişinin sigara içtikten sonra yoğun bir haz almasına neden olur.
Nikotinin beyin ödül sisteminde ortaya çıkardığı bu eylemler kısa sürmektedir ve etkilerini hızlı bir şekilde kaybetmektedir. Bundan dolayı kişi sigarasını içtikten kısa bir süre sonra tekrar bu maddeye yönelme isteği duymaktadır. Bu da zamanla nikotinin kişide bağımlılık oluşturmasına ve daha fazla sigara kullanmasına yol açar. Bunun sonucunda da kişi sigarayı bırakmak istese dahi nikotine daha fazla ihtiyaç duyar ve öfke, anksiyete ve konsantrasyon bozukluğu gibi sigara yoksunluğu belirtilerine yol açar.
Sigara Bağımlılığının Belirtileri Nelerdir ?
Bir kişide sigara bağımlılığından söz etmek için sabah uyanır uyanmaz sigara içmek ve gün içerisinde kaç adet sigara tüketildiğini tespit etmek büyük önem arz etmektedir. Kişide nikotin bağımlılığı ortaya çıktıktan sonra kısa süre içerisinde taşikardi, hipertansiyon ve aşırı kilo kaybı gibi belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtiler hastalarda ortaya çıkan fiziki belirtilerdir. Bir de sigara bağımlılığının ortaya çıkardığı ruhsal ve psikolojik belirtiler de bulunmaktadır. Sigara bağımlılığı bulunan kişilerde aşırı hiperaktivite, fazla konuşma isteği ve yerinde duramama gibi hareketin arttığı belirtiler ortaya çıkar. Bu kişiler uzun süre sigara kullanmadığında öfke ve sinirlilik gibi yoksunluk belirtileri gösterir.
Sigara Bağımlılığının Yol Açan Nedenler Nelerdir ?
Kişide sigara bağımlılığına yol açan en temel şey sigara içerisinde bulunan nikotin adındaki kimyasaldır. Bu kimyasal madde sigara içilirken beraber anında beyin dokusuna iletilir. Bu da nörotransmitterlerin hareketliliğini arttırarak dopamin salınımını arttırıcı etkide bulunur. Bu da kişinin beyindeki ödül sistemini harekete geçirerek sigara içilirken haz duyulmasını sağlar.
Kişi sigara bağımlılığın yakalandıktan sonra nikotin toleresinde değişiklik olur. Bu da kişinin daha fazla mutlu olmak için daha fazla sigara içmesine yol açar. Bu durum kahve tüketimi, mola, telefon konuşmaları, yolculuk yapam ve arkadaşlarla vakit geçirmek gibi nedenlere bağlı olarak daha da artış göstermekte sigarayı bırakmak her geçen gün daha güç bir hale gelmektedir. Sigara bağımlılığına yol açan en temel faktörler şu şekilde sıralanabilir;
- Ergenlik yılları
- Genetik yatkınlık
- Aile ve arkadaş çevresi
- Diğer maddelerin kullanımı
- Çeşitli psikiyatrik rahatsızlıklar sigara bağımlılığına neden olabilmektedir.
Sigara Bağımlılığının Tedavisi Nasıldır ?
Sigara bağımlılığı tedavisi ve sigarayı bırakma süreci bir döngü halindedir. Kişi sigarayı bırakmak için çoğu kez bir kaç girişimde bulunmuş ve gerçekten bırakıncaya kadar bu girişimlerinde başarısız olmuştur. Sigara kullananların yaklaşık %60’ı sigarayı bırakmak istemektedirler, yaklaşık %30’u ise her yıl sigarayı bırakma girişiminde bulunmuş ve %85’ı başarısız girişimlerde bulunmuştur.
Akut bir hastalık sırasında bir uzman tarafından sigarayı bırakma tavsiyesi sigarayı bırakma girişimleri için önemli bir tetikleyici faktör olmaktadır ve hastaların yarısı bırakma girişimlerine daha hassas yaklaşmaktadırlar. Diğer bıraktırıcı unsurlar sigaraya gelen zamlar, medyadaki sigara bırakma kampanyaları ve kapalı ortamlarda sigara yasaklarının yarattığı etkilerdir.
Sigara bağımlılığın tedavisinde sigaranın olumsuz etkilerinin önlenerek yalnızca nikotini almaları sağlanabilir. Bu tedavide nikotin bantları, nikotin sakızları ve pastilleri kullanılabilmektedir. Ya direkt olarak bupropion gibi antidepresif ilaçlar kullanılarak sigarayı bırakma sağlanmaktadır.
